Rusiyada yayımlanan realtribune.ru saytı Qarabağ məsələsi ilə bağlı maraqlı yazı yayımlayıb. JAMAZ.İNFO xəbər verir ki, saytın ekspertləri indiki mərhələdə problemin həllinin Rusiya üçün də önəmli olduğunu qeyd ediblər. Onların rəyi isə belədir ki, Qarabağın gələcək statusu Rusiyanın bölgədə qalıb-qalmamasını müəyyən edəcək.
Sayt yazır ki, sülh cəmiyyətin tələb etdiyi təbii prosesdir. “Lakin bu tarixi güzəşt bahasına təzyiq altında əldə edilən sülh çətin ki, Ermənistanın, erməni xalqının maraqlarına uyğun olsun. Söhbət yerli erməni əhalisinin mühacirətinə görə Qarabağdakı ermənilərin yaşadığı ərazini itirmək təhlükəsindən gedir. Qarabağ münaqişəsinin bütün problemi ondan ibarətdir ki, burada Azərbaycandan tutmuş Ermənistana qədər əsas subyektlərlə yanaşı, bir sıra əsas xarici oyunçular da var: Türkiyə, Rusiya, ABŞ, İngiltərə və Fransa. Qarabağ, keçmişdə və indi olduğu kimi, güclü amildir. Dağlıq Qarabağa kim nəzarət edirsə, o, Qafqazın “sahibidir”, Qafqazın “sahibi” isə qonşu Orta Asiyanın zəngin regionunda hökmranlıq edir”.
realtribune.ru qeyd edir ki, əsas məsələ Qafqazda əsas xarici oyunçulardan hansının üstünlük təşkil edəcəyi, Ermənistan və Azərbaycanın gələcəyini onlardan hansı ilə bağlayacağıdır. “Qarabağda sülh variantlarından biri Azərbaycana, Türkiyəyə – bir qrup xarici qüvvəyə sərfəli ola bilər. Amma Ermənistanı qane etmir – başqa bir xarici oyunçu. Azərbaycan və Ermənistanın xarici qüvvələr qrupu, o cümlədən Türkiyə arasında kompromis əldə etsə belə, Qarabağın özünün də nüfuzlu xarici oyunçu ilə birgə hərəkət edəcəyi istisna edilmir. İlham Əliyev 2020-ci ilin payızında xarici oyunçuların – Türkiyə, Rusiya, Böyük Britaniya, İsrail və ABŞ-ın Qarabağın Azərbaycanın bir hissəsi kimi tanınması haqqında saziş bağlamaqla ona bəxş etdiyi uğura imza atmağa tələsir. Ermənistan uduzan tərəf kimi hərbi qüvvələrin tarazlığını hələ də bərpa edə bilməyən müxtəlif mərkəzlər arasında parçalanaraq strateji təmkin nümayiş etdirməli olur. İrəvan Bakının şərtlərini qəbul etməklə, həm Moskvanın, həm də Brüsselin təklifi ilə öz cəmiyyətini “sülh dövrü”nə hazırlayır”.
Rus ekspertlərin qələmə aldıqları yazıda vurğulanır ki, məhz bu mənada Ermənistan cəmiyyətində Nikol Paşinyana qarşı tənqidlər və təzyiqlər “kapitulyasiya” etiketindən əlavə vətənə xəyanət ittihamları ilə güclənir. “Amma Paşinyanın tənqidçiləri “unudurlar” ki, Ermənistanın baş naziri Qarabağın təhlükəsizliyinə nəzarət etmir. Baxmayaraq ki, Ermənistan Qarabağın donoru olmaqda davam edir. Demək olar ki, bütün xarici oyunçuların təzyiqi ilə üzləşsə, İrəvan Bakının tələblərini necə rədd edə bilər? Moskva, Brüssel və Vaşinqton müxtəlif səbəblərdən Ermənistan-Azərbaycan barışığı və demarkasiyası məsələsində həmrəydirlər. Əgər İrəvan və Bakı sülh sazişi imzalasa, Qarabağı Azərbaycanın bir hissəsi kimi tanısa, çox güman ki, Ermənistan-Türkiyə münasibətləri tezliklə normallaşacaq. Belə olan halda Azərbaycan və Ermənistan düşmən statusunu dəyişəcək, NATO üzvü Türkiyənin himayəsi altında Qərbin təsir sahəsinə girəcək. Digər tərəfdən, Rusiya Ermənistan və Qarabağdan qovulma vəziyyətinə salınacaq. Çünki bu ssenaridə Ermənistan ərazisində Rusiya sülhməramlılarına, hərbi bazalarına, sərhədçilərinə ehtiyac olmayacaq. Nəticədə, Qafqaz və Orta Asiya itiriləcək”.
Ekspertlər hesab edirlər ki, Moskva buna imkan verə bilməz. Onların sözlərinə görə, Ermənistanın xarici təzyiq altında Azərbaycanla sülh müqaviləsi imzalaması öz gücünü itirə bilər. “Çünki bu gün Qarabağa nəzarət edən İrəvan deyil, Moskvadır. Yəni Ermənistan Rusiyasız Azərbaycanla Qarabağ məsələsini həll edə bilməz. Nəhayət, Bakı başa düşməlidir ki, RİK (B) Qafqaz Bürosunun 1921-ci il 5 iyul tarixli plenumunun Qarabağın taleyi ilə bağlı məlum qərarını Ermənistan deyil, Rusiya verib. Ona görə də Bakı Qarabağla bağlı Moskva ilə danışıqlar aparmalı, eyni zamanda Rusiya ilə yeni ittifaqa üzvlüklə bağlı əsas suala cavab verməlidir”.
Realtribune.ru daha sonra qeyd edir ki, 1920-ci ilin aprelində Atatürk tərəfdarları özləri müsavatçıları bolşeviklərin Qafqazın “ruslaşdırılması” şərtlərini qəbul etməyə məcbur etdilər. “Amma o zaman Türkiyə dünya müharibəsində məğlub olmuş bir ölkə idi. Bu gün Türkiyə Antantanın düşməni deyil, NATO-nun cənubdakı əsas üzvüdür. Uduzan tərəf deyil, əksinə, qalib olacağına əmindir”.
Rus nəşri yekunda qeyd edib ki, Türkiyə ilə Rusiya arasında Azərbaycanın taleyi ilə bağlı növbəti “mövsümi romantizm”in necə bitəcəyi, digər məsələlərlə yanaşı, Qarabağ məsələsində də həll olunacaq. “Qarabağa gələcəkdə hansı statusun verilməsi Rusiya Qafqazıda olub-olmamasını şərtləndirəcək”.
