“Sadəcə deyilənlərdən kənara çıxıb, baş verənlərə nəzər salsanız, görərsiniz ki, blokada var, eskalasiya var və Azərbaycanın Ermənistana və Qarabağa müxtəlif üsullarla təzyiq göstərmək cəhdi var”. JAMAZ.İNFO xəbər verir ki, bunu politoloq Aleksandr İskəndəryan deyib.
Onun sözlərinə görə, bu cəhdlər davam edəcək. “Mənə yalnız bir şey aydın deyil: hansısa sənəd imzalansa, o dayanıqlı olacaq, ya yox?”
Ekspert sülh sazişinin imzalanacağına qətiyyən əmin deyil. O hesab edir ki, Azərbaycan və Ermənistan hələ də Paşinyanın bu gün dediklərinə baxmayaraq, vəziyyətə fərqli baxırlar: “Paşinyan Xankəndi ilə Bakı arasında beynəlxalq formatda aparılan danışıqlar prosesindən danışıb. Lakin Azərbaycan nə beynəlxalq formata, nə də cinayətkar adlandırdığı adamlarla danışıqlara hazır deyil. Müvafiq olaraq, bu mexanizm işləməyəcək. Tutaq ki, Azərbaycan razılaşdı. Bu o deməkdirmi ki, o, addımlarını dayandıracaq? Bu o deməkdirmi ki, o, Qarabağdan əhalini sıxışdırmaqdan əl çəkəcək? Bu o deməkdirmi ki, o, Qarabağdakı hakimiyyətini tanıyacaq? Sual budur. Mənə əminəm ki, Bakı bunu etməyəcək”.
İsgəndəryan deyir ki, burada söhbət hansı sənədin imzalana biləcəyindən söhbət getmir. “Deyək ki, müqavilə olmayan çərçivə sazişinə doğru irəliləmək üçün yol xəritəsi imzalanacaq. Amma bu nəyi dəyişəcək? İkincisi, artıq 29800 kv. km-dən söhbət gedir. Azərbaycan artıq onun 200 kv.km-ni götürüb. O, bu mövqelərdən geri çəkiləcəkmi? İnanmaq çox çətin deyil. Təbii ki, çəkilməyəcək”.
Buna əsaslanaraq politoloq hesab edir ki, ziddiyyətlər qalacaq. “Proses davam edir və bu prosesdə Azərbaycana sülh yox, Qarabağ lazımdır. Və o, Qarabağı əldə etmək üçün bundan sonra da çalışacaq. Azərbaycanda deyirlər ki, Azərbaycan vətəndaşlığını o adamlar ala bilər ki, cinayət törətməyiblər. Əlində silah olanlar isə cinayətkardır. Yəni Qarabağın bütün kişi əhalisi. Ona görə də, münaqişə davam edir və bu diskursiv ərazidə baş verənlər Qarabağa və Ermənistana olan təzyiqlərə cavabın bir hissəsidir”.
Ekspert əlavə edib ki, 29800 kv. km, iddiaların səviyyəsinin aşağı düşməsi, gec-tez bugünkü vəziyyətinə gələcəyi aydın idi. Bu, gedən prosesdə kifayət qədər məntiqli növbəti addımdır. “Əgər biz siyasi perspektivdən danışırıqsa, bu gün Qarabağın öz müqəddəratını təyinetmə hüququnun tanınmasından söhbət gedə bilməz və uzun müddətdir ki, bu müzakirə edilmir. Ən azı, 2020-ci il müharibəsindən sonra belə bir variantın müzakirə olunacağı substantiv danışıqları təsəvvür edə bilmirəm. Bu, əsasən, 2020-ci il müharibəsindən əvvəl keçərli idi. Çünki o zaman da Qarabağın Azərbaycan tərəfindən tanınmasını təsəvvür etmək çətin idi, 2011-ci ildən sonra Kazanda belə bir şeyin ola bilməyəcəyi aydın oldu. Bütün danışıqlar konfliktin həlli ilə bağlı deyil, idarəçiliklə bağlı idi ki, bu, olduğu kimi qalır. İndi vəziyyət pisləşib, amma biz hələ də həll yolundan yox, idarəetmədən danışırıq”.
İsgəndəryan iddia edir ki, Qərb Bakıya ciddi təzyiq etmək fikrində deyil. Onun sözlərinə görə, Moskva da bunu edəcəkdi, amma etmir. Çünki başqa problemlərlə məşğuldur.
O hesab edir ki, hərbi-siyasi vəziyyət dəyişməyincə, durum təxminən eyni qalacaq. Onun fikrincə, beynəlxalq təminat mexanizmlərindən, yəni Azərbaycanın nəzarətində olan ərazilərdə silahlı insanlardan danışmağı qeyri-real hesab edir. “Ora kim gedəcək? Əliyev kimə icazə versə, o gedə biləcək. Hətta bir neçə onlarla nəfərdən ibarət bədbəxt avropalı müşahidəçiləri belə Azərbaycan onun nəzarətində olan əraziyə buraxmadı. Sülhməramlıların Azərbaycan ərazisinə buraxılması üçün Azərbaycanın icazəsi lazımdır. Mən belə bir zəmanət təsəvvür edə bilmirəm.
Fiziki təhlükəsizlik, mədəni hüquqlar, təminatlar – buna birlikdə status deyilir. İnsanların bu ərazidə təhlükəsiz yaşaması üçün onlara hansısa beynəlxalq iştirakla təminat verilən bir növ status lazımdır. Bu gün mən belə bir təminatı təsəvvür edə bilmirəm”.
O izah edib ki, problem hansı şəhərdə və hansı qüvvənin vasitəçiliyi ilə müqavilə bağlanacağı deyil, problem bu müqavilənin etibarlı olmasıdır. “Bunun üçün hansısa layihədə razılıq lazımdır, lakin belə razılıq yoxdur. Azərbaycan Ermənistana nə yaraşır, nə də əksinə razılaşmır. Azərbaycanın irəli sürdüyü təklif deyil, ultimatumdur”.
